Metoda PNF

Metoda PNF to nie tylko jedna z metod reha­bi­li­ta­cji, ale pełna kon­cep­cja postę­po­wa­nia tera­peu­tycz­nego. Kon­cep­cja posia­da­jąca wła­sną „filo­zo­fię” i zasady pracy z pacjen­tem.

Opie­ra­jąc się na budo­wie ana­to­micz­nej czło­wieka PNF pro­po­nuje ruchy natu­ralne, prze­bie­ga­jące trój­płasz­czy­znowo, zbli­żone do aktyw­no­ści dnia codzien­nego. Ruchy te pro­wa­dzone są wzdłuż sko­śnych (dia­go­nal­nych) – osi ruchu, które ze względu na swój prze­bieg stwa­rzają moż­li­wość zak­ty­wi­zo­wa­nia naj­więk­szej ilo­ści mię­śni nale­żą­cych do tego samego łań­cu­cha mię­śniowego. Zgod­nie ze sko­śnym prze­bie­giem więk­szo­ści mię­śni szkie­le­to­wych za naj­waż­niej­szą kom­po­nentę ruchu uwa­żana jest rota­cja. Warun­kuje ona siłę i koor­dy­na­cję wyko­ny­wa­nego ruchu. Według filo­zo­fii PNF, pro­po­no­wana pacjen­towi tera­pia ma być bez­bo­le­sna i funk­cjo­nalna, to zna­czy zgodna z potrze­bami rucho­wymi zgła­sza­nymi przez cho­rego i wzo­ro­wana na natu­ral­nych ruchach zdro­wego czło­wieka. Ostat­nie lata jesz­cze sil­niej zaak­cen­to­wały ten aspekt tera­pii – praca nad funk­cją to nie tylko usta­le­nia poczy­nione mię­dzy pacjen­tem i tera­peutą, to przede wszyst­kim dąże­nie do uzy­ska­nia w tera­pii sytu­acji zada­nio­wej, w któ­rej chory może w bez­pieczny spo­sób pod­jąć próbę odtwo­rze­nia funk­cji. Ozna­cza to ana­lizę ruchu pacjenta w odnie­sie­niu do jego pra­wi­dło­wego fizjo­lo­gicz­nego prze­biegu oraz włą­cze­nie do pro­cesu uspraw­nia­nia ele­men­tów tre­ningu samo­ob­sługi z wyko­rzy­sta­niem przedmio­tów codzien­nego użytku i sytu­acji zada­nio­wych, które pacjent zgło­sił jako trudne będą nie­moż­liwe do wyko­na­nia.

Zgodnie z koncepcją PNF badanie i terapia stanowią integralną całość i wzajemnie się implikują. Terapeuta poszukuje przyczyn problemów zgłaszanych przez pacjenta, jednak w realizacji celów wyznaczonych w terapii opiera się przede wszystkim na potencjale nie uszkodzonych będą najsprawniejszych jego sfer ruchowych (najsilniejszych, bezbolesnych, o największym zakresie ruchu) i wykorzystuje je do pozyskiwania aktywności motorycznej w słabszych lub uszkodzonych obszarach narządu ruchu w oparciu o mechanizm irradiacji czyli przeniesienia pobudzenia. Takie planowanie terapii wymaga znajomości anatomii funkcjonalnej ciała ludzkiego oraz zasad biomechaniki i fizjologii skurczu mięśniowego. PNF wiele uwagi poświęca także kontroli motorycznej pacjenta, czyli interakcjom między stabilnością i mobilnością jego ciała, ze szczególnym uwzględnieniem pracy ekscentrycznej mięśni w warunkach grawitacji. Ze względu na szerokie możliwości oddziaływania koncepcja PNF przestała być utożsamiana ze sposobem pracy przeznaczonym wyłącznie dla pacjentów neurologicznych.

Z powodzeniem stosuje się ją również w ortopedii, pediatrii, chorobach nerwowo-mięśniowych, wadach postawy czy skoliozach. Szczególne znaczenie w koncepcji PNF przypisuje się oporowi manualnemu. Jego podstawowym zadaniem jest przekazanie pacjentowi ścisłej informacji na temat kierunku, kolejności i szybkości wykonywanego ruchu, który jak wcześniej wspomniano posiada trzy komponenty i biegnie w skośnych płaszczyznach na podobieństwo aktywności ruchowych dnia codziennego. Opór jest modyfikowany stosownie do celów terapii i możliwości motorycznych ćwiczącego i nawet podczas jednego ruchu może ulegać zmianom w poszczególnych jego zakresach, najczęściej jest to tzw. opór prowadzący lub kierunkowy, w odróżnieniu do sił zewnętrznych utrudniających wykonanie zadania ruchowego, stosowanych m.in. w treningu siłowym.

Uwzględnienie podczas planowania terapii potrzeb ruchowych i problemów zgłaszanych przez chorego przynosi wiele korzyści i czyni z PNF metodę przyjazną dla pacjenta:

  • pozytywne rozpoczęcie terapii (z dala od faktycznego miejsca dysfunkcji) buduje w chorym, pomimo świadomości uszkodzenia, wiarę we własne siły i powodzenie ćwiczeń, stymulując do mobilizacji rezerw tkwiących w jego organizmie bez obawy o wystąpienie bólu,
  • jasno określone, osiągalne cele wpływają na pełną świadomość pacjenta podczas zabiegu,
  • PNF znajduje funkcjonalne rozwiązania dla problemów ruchowych dnia codziennego pacjenta,
  • wyjaśniając zasady wykonywania poszczególnych aktywności, chroni pacjenta przed samoistną, patologiczną kompensacją,
  • uczy zmian pozycji oraz ruchów globalnych (np. poruszania się w obrębie łóżka, przesiadania się z wózka na toaletę), jakie wszyscy wykonujemy w życiu codziennym,

  • ze względu na sumowanie się podczas terapii wielu bodźców odbieranych przez pacjenta stanowi silną stymulację polisensoryczną (w ćwiczeniach aktywizowany jest wzrok, słuch, receptory dotyku, równowagi, czucia głębokiego i wiele innych).

Korzyści z pracy w Koncepcji PNF to:

  • metoda przyjazna dla pacjenta – oparta na bezbolesnej pracy, wykorzystującej silne odcinki ciała i umiejętności chorego do ułatwiania reedukacji utraconych funkcji,
  • wysoki poziom bezpieczeństwa terapii wynikający z integracji zabiegu z diagnostyką,
  • możliwość pracy z chorym na każdym poziomie dysfunkcji – zabezpieczenie terapią wszelkich funkcji od ruchowych do wegetatywnych,
  • wysoki poziom edukacji pacjenta, oparty na współuczestnictwie w planowaniu terapii oraz kontynuacji ćwiczeń w formie programu domowego,
  • niewielki wymagania sprzętowe,
  • duża efektywność prowadzonej terapii, wynikająca z dokładnej analizy problemu i ukierunkowanych oddziaływań.